مرودشت مهد تمدن کهن پارس، مظهرآبادانی و شکوه فارس
مرودشت یادگار فرهنگ و هنر باستان، سرزمین باشکوه بهاران
تاریخچه شکل گیری شهر مرودشت:
همزمان با آغاز به کار احداث کارخانه قند در سال ۱۳۱۲، نطفه ی آغازین شهر امروزی مرودشت منعقد و صدای سوت افتتاح کارخانه در سال ۱۳۱۴ بسان گریه نوزاد در بدو تولد، تولد شهر مرودشت را نوید داد. تا سال ۱۳۲۹ فقط کارکنان کارخانه قند در منازل سازمانی و تعدادی از فروشندگان تجهیزات موردنیاز کشاورزی سکونت داشتند که خیابان منتهی به روستای عمرو آباد در فاصله ۵/۱ کیلومتری غرب کارخانه احداث گردید و به خیابان عمرو آباد شهرت گرفت. شهرداری خودگردان در سال ۱۳۳۲ توسط انجمن شهر تأسیس و با رشد سریع چند خیابان کوچک اطراف، شهرداری رسمی در سال ۱۳۵۲ با هدف رسیدگی به وضعیت تخت جمشید تا پل خان جهت برگزاری جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهی استقرار و بخشدار زرقان بهعنوان اولین شهردار رسمی مرودشت شروع به کار نمود. هجوم کشاورزان مهاجر و همچنین سکونت سریع عشایر در آن سالها، رشد مرودشت را سرعتی دوصد چندان بخشید و در چشم برهم زدنی وسعت گرفت. احداث سد درودزن در فاصله ۴۵ کیلومتری جنوب غرب و کارخانه پتروشیمی در فاصله ۵ کیلومتری جنوب غرب کارخانه (مرودشت) و همچنین آثار میراث جهانی تخت جمشید، همه و همه باعث شد تا بسیاری از مردم که از نبود امکانات رفاهی آن زمان در رنج بودند، در این شهر نوپا منزل گزینند. وسعت قابل توجه و پتانسیلهای بالقوه و بالفعل منحصر به فرد منطقه، باعث شد تا در سال ۱۳۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، شهر مرودشت به عنوان شهرستان مستقل جای خود را در تقسیمات کشوری تثبیت نماید.
مرودشت از شهرهای شمالی استان فارس، با ارتفاع ۱۶۲۰ کیلومتر از سطح دریا و مساحت ۴۶۴۹ کیلومتر مربع، جمعیتی حدود ۴۰۰ هزار نفر را داراست. این سرزمین به لحاظ موقعیت جغرافیایی ممتاز و آب و هوای معتدل و برخورداری از آب فراوان و خاک مناسب از دیرباز مورد توجه بوده و به دلیل ویژگیهای طبیعی و سوق الجیشی، به سرعت گسترش یافته و اکنون دومین شهر استان فارس محسوب و با توجه به موقعیت تجاری ایدهآل و شرایط زندگی مناسب درحال رشد روز افزون است.
شهرستان مرودشت شامل ۴ بخش کامفیروز با مساحت ۹۹۴ کیلومتر مربع و ۳۶ هزار نفر جمعیت، بخش سیدان با مساحت ۸۲۱ کیلومتر مربع و ۳۰ هزار نفر جمعیت، بخش درودزن با مساحت ۱۰۲۵ کیلومتر مربع با وجود تأسیسات عظیم سد درودزن با آب و هوایی معتدل و زمینهای حاصلخیز و بخش مرکزی می باشد.
پیشینه تاریخی مرودشت:
پیشینه تاریخی این دیار به هزاره پنجم قبل از میلاد مسیح می رسد. تحقیقات نشان می دهد که این منطقه از ماقبل تاریخ تاکنون مسکونی بوده است. دشت وسیع مرودشت عمری به طول عمر تاریخ شناخته شده ایران دارد و بارها شاهد دگرگونی و تحولات بسیاری بوده است. با تاسیس کارخانه قند مرودشت در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی به تدریج بر جمعیت و آبادانی آن افزوده شده است. وجود تعدادی از بناها و آثار تاریخی ایران در شهر مرودشت، این شهر به مهد فرهنگ و تمدن ایران زمین، گنجینه اسرار تاریخی، طلایه دار بزرگترین امپراتوری جهان باستان سرزمین اهورایی ایرانیان و نگهبان عظیم میراث گذشتگان، درآمده است.
مرودشت یکی از باستانی‌ترین مناطق ایران است که با پیشینه‌ی کهن خود در طول تاریخ توجه بسیاری از باستان‌شناسان و دوست‌داران فرهنگ و تمدن ایرانی را به خود معطوف داشته است. مجموعه آثار به جای مانده ماقبل تاریخ و آثار اعجاب برانگیز تاریخی بیان‌گر این مطلب است که این شهرستان با اهمیتی ویژه، همواره مورد توجه بوده است. مجموعه کاخهای تخت جمشید که شاهکار مدیریت باستانی و حاصل تلاش دستان آفرینشگر معماران چیره دست دورههای باستانی ایران بوده و از شهرتی هم‌سان با دیوارعظیم چین و اهرام ثلاثه مصر برخورداراست، مهمترین مکان دیدنی شهرستان مرودشت را تشکیل میدهند. عظمت منحصر به فرد این بنا، به تنهایی گویای تاریخ شکوهمند تمدن ایران است و این درحالی است که این مجموعه تنها یکی، ولی مهمترین اثر از بناهای تاریخی کشور ایران و استان فارس است. شهرهای قدیمی به همراه نقشها و کتیبه‌های باستانی و کاخهای پادشاهان هخامنشی و چندین اثر تاریخی و قدیمی دیگر، از جمله جاذبههای مهم شهرستان مرودشت به شمار میآیند. مجموعه کاخهای‌تخت‌جمشید، کاخ صدستون، کاخ داریوش، سنگ نبشته پهلوی، تخت گوهر یا تخت رستم، نقش رجب، آرامگاه اردشیر دوم و سوم، شهر قدیمی استخر (تخت طاووس)، قلعه استخر، برج زندان سلیمان، پل بند امیر و پل خان از جمله مهمترین آثار تاریخی این شهرستان به شمار می روند. وجود ۱۵۰ اثر گرانبهای باستانی و تاریخی در این شهر، به خصوص آثار برجای ماندهی تخت جمشید، نقش رستم، نقش رجب و پاسارگاد که جزء آثار ثبت شده جهانی هستند و دیگر آثار باستانی موجود که هرکدام به نوبهی خود منحصربه فرد هستند، باعث شده تا مرودشت گردشگاهی مناسب و زیبا برای مردم و جایگاه ویژهای برای جذب توریست از اقصی نقاط دنیا که با این آثار به خوبی آشنا هستند وخیره به عظمت و شکوه آنند، باشد.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی:
نام این شهرستان احتمالاً اقتباسی از دشتها و مرغزارهای سرسبز آن بوده است. همین طور که اولین بار ابن بلخی در فارس نامه، ‹‹مرو›› را بهعنوان یکی از محلات شهر باستانی استخر مینامد که بعداً جای آن را بوستان تخت جمشید گرفته است . مرو در لغت به معنی چمن است که در اصل به صورت مرغ و مرگ بوده و مرغزار صورت بسیار متداول آن است. در قدیم علفزارها را مرغزار میگفتند و بهنظر میرسد که مرودشت نیز مانند ارژن در آن زمان، جایی پوشیده از مرتع و چمن بوده است. کاوشهای علمی و گمانه زنیهایی که در تپه های مختلف جلگه مرودشت انجام گرفته، نشان میدهد که هزاران سال پیش از آنکه داریوش کبیر، تپه سنگی را بر دامان کوه رحمت، برای احداث کاخهای بزرگ خود انتخاب کند، اقوام متمدنی در دشت وسیع آن، میزیستهاند. آثار بر جای مانده از قبیل ظروف سفالی منقوش یا ساده، و اسباب و وسایل زندگی آن دوره، همه و همه مؤید این نکته اند. ویرانه های استخر و کاخهای تخت جمشید، بخشی از تاریخ این شهر را به نمایش میگذارند.
مشخصات جغرافیایی:
شهرستان مرودشت به مرکزیت شهر مرودشت با وسعت ۴۶۴۹ کیلومترمربع، ۸/۳ % کل مساحت استان فارس را به خود اختصاص داده است. این شهرستان از شمال به شهرستانهای خرمبید و اقلید، از غرب به شهرستان سپیدان، از جنوب به شهرستان شیراز و از شرق به شهرستانهای ارسنجان و بوانات محدود میشود .شهرستان مرودشت تقریبا در مرکز استان فارس واقع شده و مرکز این شهرستان در ۵۲ درجه و ۴۸ دقیقه طول جغرافیایی و ۲۹ درجه و ۵۲ دقیقه عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۵۹۵ متری از سطح دریا واقع شده است. خاکهای این منطقه کاملاً رسوبی و مواد تشکیل دهنده آن توسط رودخانه و متلاشی شدن سنگهای منطقه بهوجود آمده که برای کشاورزی بسیار مناسب هستند. ناحیه شمالی از سرچشمه رود کر تا محل سد درودزن کاملاً کوهستانی و قسمت جنوبی و جنوب شرقی از سد درودزن تا دریاچه بختگان دارای دشتهای مسطح می باشد. عمده ترین کوههای این منطقه، کوه سیاه با ارتفاع ۳۴۰۰ متر، کوه سید محمد با ارتفاع ۲۶۷۰ متر، کوه سارون با ارتفاع ۳۷۵۰ متر و کوه پالنگری با ارتفاع ۴۱۴۵ متر بوده و مهمترین رودخانه های این شهرستان، رودخانه سیوند و کر میباشند. توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی این منطقه در ارتفاعات کوهستانی و دشتهای کم ارتفاع پوشش گیاهی متنوع دارد و از جمله جنگلهای بلوط، درختان بنه، ارژن، زالزالک، انجیر کوهی و در دشتها گیاهان مرتعی کنگر، خارشتر، خارزرد و … پرورش پیدا میکند. جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵، برابر با ۱۲۴۳۵۰نفر است. شهرستان مرودشت محل رفت و‌آمد ایل قشقایی است. ساکنان این شهرستان آریایی نژادند و به زبان فارسی با گویشهای محلی، شیرازی، ترکی و قشقایی صحبت میکنند.
مناطق تفریحی و تفرجگاهها:
طبیعت جذاب و غنی شهرستان مرودشت به یاری منحصر بفردترین آثار تاریخی و باستانی این منطقه آمده و جلوه های اعجاب انگیزی از زیبایی های طبیعی را به نمایش گذاشته و این شهرستان را به لحاظ طبیعی نیز در ردیف مناطق دیدنی ایران قرار داده است. موقعیت طبیعی و چشم اندازهای درختان جنگلی و توپوگرافی ناحیه کوهستانی و رودخانه ای، نمایشگر طبیعت غنی و زیبای شهرستان مرودشت هستند.
مناطق تفریحی و تفرجگاه های منحصر به فرد، جذابیتهای این شهر را صدچندان کرده که از جمله مناطق دیدنی آن، می‌توان به شکارگاههای طبیعی و متنوع، بهشت گمشده، آبشار دشتک، تیر باغ، تنگ خشک، مقبره ایوب نبی و بندامیر اشاره نمود. رود کُر پرآب‌ترین روخانه زیرحوضه دریاچه بختگان از جنوب مرودشت می‌گذرد. دریاچه بسیار زیبای سد درودزن نیز استراحتگاهی ویژه و تحسین برانگیز برای مشتاقانی است که از سرتاسر ایران، آسایش را در کنارش یافتهاند. به راستی شهری با این ویژگی بینظیر است.
کشاورزی و دامداری:
شهرستان مرودشت در منطقه مناسبی واقع شده که از نظر کشت محصولات کشاورزی اعم از شتقی و سیفی از اهمیت خوبی برخوردار است. این منطقه که یک منطقه صنعتی کشاورزی است، در زمینه تولیدات ذرت، برنج، گوجه فرنگی و سایر محصولات دیگر نظیر خیارسبز، کلم، بادمجان، هویج و زیتون برای واحدهای تولیدی بسیار حائز اهمیت است. واحدها و شرکت های زیادی در منطقه مرودشت وجود دارد که در زمینه تهیه و بسته بندی این محصولات فعالیت دارند که کارخانه تولید رب گوجه فرنگی یک و یک در دشت مرغاب از این جمله است.
برنج مرغوب کامفیروز، انار سیدان، گردوی دشتک و چغندر از جمله تولیدات دیگر محصولات کشاورزی این شهرستان است. مرودشت بیش از یک دهه مقام اول تولید گندم ایران را به خود اختصاص داده‌است. وجود سد مخزنی درودزن با گنجایش یک میلیارد متر مکعب، بستر مناسبی را برای توسعه کشاورزی در این شهرستان فراهم کرده است.
همچنین صنایع دستی این شهرستان شامل قالی بافی سنتی، گپه و گلیم، جاجیم، تنچه، حصیربافی، گیوه دوزی و غیره میباشد.
شهرستان مرودشت دارای شرایط مساعد جغرافیایی یعنی آب فراوان و زمین حاصل خیز بوده و به همین جهت از اوضاع اقتصادی خوبی برخودار است. کشاورزی دراین بخش به صورت صنعتی و دستی و روش آبیاری به شکل دیمی و آبی انجام می گیرد. اراضی وسیع کشاورزی این شهرستان به ۷ ناحیه همگن و دارای خصوصیات مشابه که تحت پوشش ۷ مرکز خدمات کشاورزی دهستانی و ۱۳ تعاونی تولید روستایی قرار دارند، تقسیم می شوند. در سال ۱۳۷۴ در این شهرستان ۲۱۵ هزار تن گندم تولید و به مراکز خرید تحویل گردیده است و تولید این محصول در سال ۸۱-۱۳۸۰ به میزان ۳۰۴ هزار تن رسیده است و به همین دلیل مقام اول تولید و تحویل گندم در کشور به این شهرستان اختصاص دارد. مرودشت دارای ۱۷۰ هزار هکتار اراضی مزروعی شامل ۱۴۸ هزار هکتار اراضی آبی و ۲۲ هزار هکتار اراضی دیم است. عمده ترین محصولات زراعی منطقه را گندم آبی، جو آبی ، شلتوک، چغندر قند، ذرت دانه ای و علوفه ای تشکیل میدهند و انواع جالیز بالاترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. چاه ها و کاریزهای متعدد آب کشاورزی منطقه را تامین می کنند. شهرستان مرودشت با توجه به وجود آب کافی از لحاظ باغ داری نیز در موقعیت مناسبی قرار دارد. انگور، سیب، بادام، گردو، هلو، زردآلو، انار و .. در باغ های این شهرستان تولید می شوند و مازاد آن به دیگر استانها و شهرستان ها و بعضی کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می شود. شهرستان مرودشت با توجه به وجود مراتع و چراگاه های غنی از علوفه، استعداد فراوانی در زمینه پرورش دام و طیور دارد که این امر موجب شده تعدادی از مردم به خصوص روستاییان به کار پرورش دام و طیور مبادرت ورزند. تعداد واحدهای دام پروری این شهرستان بخش قابل توجهی از نیروی انسانی را به خود اختصاص داده است. تجارت و داد وستد به همراه دام داری و کشاورزی از ارکان اقتصادی شهرستان مرودشت به شمار می رود. از جمله صادرات مهم این شهرستان می توان قند و شکر، گندم، جو، تره بار، گوسفند و آجر را نام برد.
آب و هوا:
شهرستان مرودشت از نظر آب و هوا چهار فصل میباشد. آب و هوای این شهرستان در نواحی کوهستانی سردسیر و در سایر نواحی معتدل است. متوسط بارندگی سالانه در منطقه ۳۶۵ میلیمتر و درجه حرارت بین ۴۱ درجه حداکثر و ۹ درجه حداقل می باشد.
